فایل بررسی جایگاه حسن نیت در تفسیر قراردادهای بین المللی

این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.

فهرست
عنوان صفحه

چکیده    1
مقدمه      2
فصل اول: کلیات    7
مبحث اول: اصل حسن نیت    8
گفتار اول: تبیین مفهومی حسن نیت    8
بند اول: مفهوم حسن نیت     8
بند دوم: حسن نیت در فرهنگ های حقوقی    10
گفتار دوم: ماهیت حسن نیت    11
بند اول: تلقی حسن نیت به عنوان یکی از اصول کلی    11
بند دوم: حسن نیت اصل اخلاقی است یا حقوقی؟    17
مبحث دوم: ابعاد حسن نیت و تفکیک آن از نهاده های مشابه    21
گفتار اول: ابعاد حسن نیت    21
بند اول: حسن نیت حمایتی     21
بند دوم: حسن نیت تکلیفی    31
گفتار دوم: تفکیک حسن نیت از مفاهیم مشابه    32
بند اول: حسن نیت و سوء استفاده از حق    33
بند دوم: حسن نیت وانصاف    35

فصل دوم: تبیین مفهومی، شیوه،ابزارها و منابع تفسیر قراردادهای بین المللی    38
مبحث اول : مفهوم، شیوه،ابزارها و منابع تفسیر قراردادهای بین المللی    39
گفتار اول: مفاهیم    40
بند اول: مفهوم لغوی تفسیر    40
بند دوم: مفهوم حقوقی تفسیر    41
بند سوم: اقسام تفسیر در قرارداد    42
گفتار دوم: شیوه های تفسیر در قراردادها    43
بند اول: مفاد قرارداد روشن است    45
بند دوم: مفاد قرارداد مبهم است    46
بند سوم: قرارداد ناقص است    47
گفتار سوم: منابع و ابزارهای تفسیر در قراردادهای بین المللی     47
بند اول: قرارداد ومتن آن    48
بند دوم: مذاکرات مقدماتی طرفین    49
بندسوم : اعمال و رفتار طرفین بعد از انعقاد قرارداد    50
بند چهارم: رویه معمول به میان طرفین    51
مبحث دوم: اصول حاکم بر تفسیر در قراردادهای بین المللی    51
گفتار اول: اصل تفسیر براساس معیارهای نوعی و جنبه های خارجی     51
گفتار دوم: اصل تفسیر براساس قصد واقعی و درونی  متعاقدین     52
گفتار سوم: اصل تفسیر براساس حسن نیت    53
گفتار چهارم: اصل تفسیر با توجه به کل مفاد قرارداد    55
فصل سوم: مبانی و اوصاف، نقش و معیار تشخیص حسن نیت در قراردداهای بین المللی     57  
مبحث اول: مبانی و اوصاف حسن نیت در قراردادهای بین المللی    58
گفتار اول:مبانی حسن نیت    58
بند اول: وجود صداقت و عدم سوء استفاده از حق    58
بند دوم: عدالت و انصاف و عرف    61
بند سوم: شرط ضمنی    63
بند چهارم: نظم در قراردادها     64
گفتار دوم: اوصاف تکلیف حسن نیت در قراردادهای بین المللی    65
بند اول: حسن نیت به عنوان یک اصل    65
بند دوم: حسن نیت به عنوان یک قاعده اخلاقی     71
مبحث دوم: نقش و معیار حسن نیت در قراردادهای بین المللی اخلاقی     72
گفتار اول: نقش حسن نیت در قراردادهای بین المللی    72
بند اول: نقش محدوده    72
فصل چهارم: قلمرو حسن نیت قبل و حین انعقاد قراردادهای بین المللی    74
مبحث اول: حسن نیت در مرحله پیش ازانعقاد در قراردادهای بین المللی    75
گفتار اول: اصل آزادی مذاکره     76
بند اول: اصل آزادی مذاکره در حقوق کامن لو    77
بند دوم:حسن نیت و تفسیر در مرحله پیش قراردادی     78
گفتار دوم: حسن نیت و کنترل اصل آزادی مذاکره    79
گفتار سوم: ضمانت اجراهای قبل انعقاد    81
مبحث دوم: قلمرو حسن نیت در مرحله انعقاد قراردادهای بین المللی    83
گفتار اول: تعهد به مذاکره به نحو جدی    83
بند اول: مذاکرات برای کسب اطلاعات    84
بند دوم: آزادی مذاکره و حق خاتمه دادن مذاکرات    85
بند سوم: اصل آزادی خروج از فرایند انعقاد قرارداد    85
بند چهارم: قطع غیر موجه و ناگهانی مذاکرات     86
بند پنجم: رجوع از ایجاب    86
گفتار دوم: تعهد به دادن اطلاعات    87
بند اول: تحمیل تعهد به دادن اطلاعات    87
بند دوم: لزوم اطلاع از تغییر عقیده    87
بند سوم: تعهد به دادن اطلاعات از روی صداقت و بدون اشتباه    88
گفتار سوم: ضمانت اجرا بعد از انعقاد قرارداد بین المللی    89
فصل پنجم: قلمرو حسن نیت بعد از انعقاد قراردادهای بین المللی    92
مبحث اول: حسن نیت در مرحله اجرای قراردادهای  بین المللی    93
گفتار اول: حسن نیت و تعهدات طرفین    94
بند اول: جلوه های حسن نیت در ارتباط با تعهدات اصل طرفین    94
الف- پایبندی به قرارداد و اجرای آن    94
ب- بعد سلبی    94
ج- بعد ایجابی     95
بند دوم: حسن نیت و تعهدات ضمنی    95
الف- تسلیم توابع ضروری مورد معامله    96
ب- تعهد به دادن اطلاعات    96
گفتار دوم: حسن نیت و رفتار متناقض    97
گفتار سوم: حسن نیت و کنترل حقوق و اختیارات    97
گفتار چهارم: حسن نیت و تعدیل قواعد    99
بنداول: اجرای بخش اساسی قرارداد    99
بند دوم: حسن نیت و تعدیل قراردادهای بین المللی     100
گفتار پنجم: حسن نیت در توسل به ضمانت  اجرا در مرحله اجرای قراردادهای بین المللی    102
مبحث دوم: قلمرو حسن نیت در تفسیر قراردادهای بین المللی    105
گفتار اول: تعیین قانوین حاکم در قراردادهای بین المللی    105
بند اول: تعیین قانون حاکم براساس اصل حاکمیت اراده    106
الف- مفهوم اصل حاکمیت اراده    107
ب- قلمرو اصل حاکمیت اراده    108
بند دوم: نقش قانون دولت طرف قرارداد بین المللی     108
نتیجه گیری    109
پیشنهادات    111
منابع    112

 
چکیده :
حسن نیت دریک تقسیم بندی کلی در قراردادهای بین المللی دارای دوبعد حمایتی(شخصی)وتکلیفی(نوعی)است.در بعدحمایتی حسن نیت عبارت است از جهل به واقع وتصور اشتباه.جهل و تصور اشتباه باعث میشود متعاقدین با حسن نیت در قراردادهای بین المللی تحت حمایت قانون قرار گیرند و حتی موارد آثار حقوقی بر رابطه متعاقدین قراردادهای بین المللی به بار می آورد. حسن نیت در بعد تکلیفی که از آن تحت عنوان نوعی نیز یاد می شود عبارت است از لحاظ کردن و توجه به حقوق و منافع دیگران. حسن نیت در این معنا با اصول و قواعد اخلاقی مرتبط است و باعث می شود معیارهای اخلاقی به یک تکلیف حقوقی تبدیل شود و از این طریق زمینه نزدیکی حقوق و اخلاق را فراهم می سازد . بعدی که در تفسیر وحقوق قراردادهای بین المللی بیشتر لحاظ می گردد وجه تکلیفی حسن نیت است که به عنوان یک قاعده رفتاری در تمام مراحل قراردادهای بین المللی از مذاکره تا خاتمه قرارداد و حتی پس از آن مطرح می شود و به وجوه مختلف محدود کننده ،تکمیلی،تفسیری،و تعدیلی ایفای نقش مینماید. از لحاظ ساختاری حسن نیت در قرارادهای بین المللی دارای سه بعد است :بعد ماهوی که مربوط به توجیه تعهدات و تکالیف طرفین است ؛بعدشکلی که مربوط به ساختار آن به عنوان یک استاندارد مبهم و در نهایت بعد صلاحیت نهادی که بحث آزادی و محدودیت قضایی در صدور حکم و تفسیر قراردادها بر اساس استانداردهای باز و منعطف همچون حسن نیت را مطرح می کند . ابعاد سه گانه مزبور همراه با جلوه های مختلف آن ازیک سو، و ابهام وانعطاف بیش از حد مفهوم حسن نیت ازسوی دیگر باعث شده که در خصوص پذیرش یا عدم پذیرش حسن نیت به عنوان یک اصل حقوقی در نظامها ، قراردادها و اسناد بین المللی اتفاق نظری نباشد؛ اگر چه روند حرکت نظامها، قراردادها و اسناد به سمت پذیرش بیش از پیش حسن نیت در تفسیر قراردادهای بین المللی است.
کلمات کلیدی:حسن نیت، بعدشخص، بعد نوعی، تفسیر قراردادهای بین المللی، اسناد بین المللی.  
مقدمه:
     اگرچه مفهوم حسن نيت ، مفهومي است كه در حقوق كامن لاو در طول تاريخي طولاني تكوين يافت، اما به سرعت در ديگر عرصه هاي حقوقي نيز مورد توجه قرا گرفت ؛ به ويژه در مواردي كه قانون يا رويه مشخصي وجود نداشت . به علاوه اختلافات، نياز به داوري ميان حقوق متعارض را ضروري مي نمود، حسن نيت كه بر پايه وجدان پاك و حسن نظر نسبت مفهومي از انصاف به صورت عام الشمول قرار داشت، به مثابه يافتن راهي براي حل اختلافات در داوري ها و انجام قضاوت در غياب قوانين مشخص گرديد. به تدريج، حسن نيت به منبعي براي تدوين قوانين و رويه هايي بدل شد كه شخصيت هاي حقوقي از نظام هاي حقوقي متفاوت نياز به آن داشتند.
مفهوم حسن نيت به سبب نقش خود چه در حقوق بين الملل عمومي و چه حقوق تجاري داراي اهميت بسياري است. اين اهميت، به حقوق تجارت بين الملل نيز تسري يافته است و در موارد متعددي در تفسير قراردادهاي بين المللي نقش خود را برجسته ساخته است.
                    
   الف: بیان مساله
        «حسن نيت» به عنوان یک اصل کلى حقوق و یکى از منابع حقوق بین الملل اصول حقوقى، بین تمامى ملت هاى متمدن مشترک است. ماده 38 اساسنامه دیوان بین المللى دادگسترى اصول کلى حقوق شناخته شده توسط ملت هاى متمدن را به عنوان یک منبع حقوق، که باید توسط دیوان اعمال شود، ذکر مى کند. با این که اصطلاح «ملل متمدن» فى الذاته مبهم است، فرض بر این است که چنین مفهومى بر اساس یک نظام حقوقى توسعه یافته، پایه ریزى شده است، بنابراین، کلیه جوامع، به جز بدوى ترین آنها را در برمى گیرد. نظر دیگر، این است که اصول کلی حقوق تنها اصول کلی حقوق بین الملل را در برمى گیرد، نه اصول خاص این حقوق را. مراجع بین المللى در اعمال اصول کلی حقوق، هر دو معنا را در نظر گرفته اند و دلیلى وجود ندارد که این اصول هم از نظامهاى حقوق داخلى و هم از حقوق بین الملل ناشى نشود. اصول کلى حقوق اساسی هر نظام حقوقى از جمله حقوق بین الملل تلقى مى شود. این اصول قواعدى هستند که از حقوق بین الملل موضوعه فراتر می روند و در مقابل، ریشه در اشتراکات نظام هاى حقوقى داخلى گوناگون دارند. مفاهیمى همچون اخلاق، عدالت، انصاف و «حسن نيت» ، قدمت بیش ترى از اصول داوطلبانه حقوق بین الملل موضوعه دارند.
«حسن نيت» وسیله اى براى حل و فصل اختلافات تجارى درقراردادهای بین الملی، از طریق داورى بین المللى و شیوه مسالمت آمیز حل و فصل الزام آور اختلافات بین المللی توسط قضات منتخب طرفین، طبق قواعد از پیش تعیین شده است که، بر اساس ارجاع داوطلبانه و احترام به قانون انجام مى گیرد. ارجاع داوطلبانه بدون حسن نيت بي معناست. داورى  و تفسیر یکى از فنون رسیدگى قضایى بین المللى (یا حل و فصل قضایى) است، اگرچه در مفهوم مطلق، با حل و فصل قضایى تفاوت دارد که طرفین اختلاف، معمولاً در انتخاب داوران آزادند و آیین رسیدگى و قانون قابل اعمال را تا حدّى خود تعیین مى کنند، اما همچون حل و فصل قضایى، داورى و تفسیر  شامل عنصر تشکیل دهنده یک تصمیم الزام آور به نام «حَکَم» است. «حسن نيت» ،عاملى براى وحدت حقوق تجارت بین المللی است که کوشش هایى براى تنظیم مقررات واحد در مورد حقوق تجارت بین الملل و قراردادهای بین المللی میکند .
   نقش «حسن نيت» در تعدیل وجه التزام در قراردادهاى تجارى بین المللى: براى جلوگیرى از هرگونه اختلاف در میزان زیان و تسریع در جبران خسارت، در برخى از قراردادهاى تجارى بین المللی، شرطى گنجانده مى شود که طبق آن، در صورتى که یکى از متعاملین از انجام آنچه قرارداد به عهده وى گذاشته خوددارى کرده یا به انجام عملى مبادرت ورزد که توسط قرارداد ممنوع اعلام شده است، باید مبلغى که در قرارداد معیّن مى شود، به عنوان خسارت به طرف مقابل پرداخت نماید. در گذشته دادگاههاى کامن لا بنابر اصل «آزادى قراردادها»، هرگونه شرط پرداخت وجه التزام را محترم شمرده، از دست زدن به ترکیب آن خوددارى می ورزیدند. این رفتار درست بر عکس رفتار دادگاه هاى انصاف بود که از قرن پانزدهم به بعد، در برخى از قراردادها، که موضوعشان وجه نقد بود رواج داشت. این دادگاهها شرطى که به موجب آن، بدهکار تعهد مى نمود در صورت عدم پرداخت اصل و منفعت بدهى در موعد مقرر، باید مبلغى به مراتب بیش از آن به عنوان خسارت پرداخت نماید، غیرقابل ترتیب اثر اعلام مى نمودند. در واقع، دادگاههاى انصاف هر جا در این گونه قراردادها با تقلّب طلبکار مواجه مى شدند و یا تأخر بدهکار در تأدیه بدهى را ناشى از تقصیر وى نمى دانستند، به شرط «پرداختِ وجه التزام» مندرج در قرارداد عمل نمى کردند، بلکه خود میزان خسارت واقعى را تعیین و متعهد را به پرداخت آن محکوم مى نمودند. این طرز عمل دادگاههاى انصاف مدت ها صرفاً در مورد تعهداتى که موضوع آنها پرداخت مبلغى وجه نقد بود، معمول گردید. ولى به تدریج در مورد تعهداتى که موضوعشان فعل یا ترک فعل از نوع دیگرى نیز بود، مراعات شد. بعدها نیز در قرن هجدهم، هر نوع شرط مبنى بر پرداخت وجه التزام ـ چنانچه جنبه تنبیهى داشته و یا نامعقول تشخیص داده مى شد ـ باطل اعلام گردید.
همان گونه كه ملاحظه مي شود اصل حسن نيت به سبب اهميت خود ضابطه اي اساسي در حل و فصل اختلافات در هنگام داوري و تفسیر قراردادهاي بين المللي است. نگاهي به تفسیرهای انجام شده در قراردادهاي بين المللي اين مسئله را به خوبي روشن می نماید  كه حسن نيت چه جايگاهي در تفسير قراردادهاي بين المللي دارد.لذا یکی از پیچیده ترین و در عین حال مهمترین موضوعات مربوط به حقوق قراردادهای بین المللی بحث تفسیر قرارداد و جایگاه حسن نیت در فرایند کشف و استنباط قصد مشترک متعاقدین است . منشا تحلیلی این امر «ضرورت اجرای مورد قرارداد»است و در واقع غایت و هدف اصلی هر توافقی اجرای مفاد آن است و این امر در صورت بروز اختلاف، متوقف بر تفسیر قرارداد بر مبنای حسن نیت و تعیین حقوق و تعهدات انشاءکنندگان آن می باشد.

   ب:اهمیت و ضرورت تحقیق
ضرورت و اهمیت تفسیر قراردادها در حوزه بین المللی از دو جنبه قابل توجه است :الف –فرایند شکل گیری و تنظیم قراردادهای بین المللی عمدتاً با قراردادهای داخلی متفاوت است ؛ به همین جهت، وصف بین المللی بودن آنها اقتضاء می نماید قراردادهای مذکور بیشتر در پرتو کنوانسیون ها و اسناد بین الملی مورد تفسیر قرار گیرند و با وجود اینکه این قراردادها مانند قراردادهای داخلی از «توافق اراده ها » نشات می گیرد، اما هرگز نمی توان آنها را با توجه به معیارها و ضوابط قراردادهای داخلی تفسیر نمود. ب- گستردگی و تنوع چشمگیر قرارددهای بین المللی در سه حوزه مبادله کالا ،خدمات و مالکیت فکری سبب گردیده فرایند تفسیر این قراردادها تحلیل عمیق ترو تخصصی تری را نیاز داشته باشد؛ضمن اینکه هر کدام از این حوزه ها خود دستخوش انشعاب های فراوان با موضوعات و مسائل جدید گردیده است. بنابراین، در قراردادها بین المللی در حوزه تجارت بین الملل پیدا کردن تمام زوایای تاریک و پنهان اراده طرفین از ظرافت خاصی برخوردار است. بدون شک مستلزم آگاهی و شناخت مراجع حل اختلاف با کنوانسیون ها، اسناد یکنواخت و اصول و تکنیک های تفسیر قراردادهای بین المللی می باشد.

   ج:سابقه و پیشینه تحقیق
با توجه به اینکه در حوزه تفسیر قراردادها و همچنین در مورد اصل حسن نیت کتب و مقالات فراوانی تدوین گردیده است و حسن نیت را از جنبه های مختلف همچون رابطه حسن نیت با عرف ، قراردادهای خصوصی، انصاف و غیره مورد بحث و بررسی قرار داده اند؛ ولی در مورد کاربرد و جایگاه حسن نیت در تفسیر قراردادهای بین الملی از حوزه تجارت بین الملل تحقیقات جامع و کاملی چه در قالب مقاله و چه کتاب انجام نگرفته است. لذا از این جهت پژوهش  حاضر کاملاً نو و جدید است. امید است که پژوهش حاضر دریچه ای ،برای نگارش هر چه بیشتر کتب و مقالات علمی در جهت ارتقای دانش حقوقی متخصصین، عالمان حقوق، تدوین کنندگان و جامعه دانش پژوه باشد.
 د:سوالات و فرضیات تحقیق
1-حسن نیت چه جایگاهی در تفسیر قرار دادهای بین المللی دارد ؟
2-تفسیر بر اساس حسن نیت از لحاظ ساختاری و ماهوی در قراردادهای بین المللی، چه وجه تمایزی با معاهدات بین المللی دارد  ؟
3-تفسیر قراردادهای بین المللی با توصیف ،تکمیل ،اصلاح و تعدیل قراردادها چه تفاوتی دارد؟
   فرضیات:
   1-حسن نیت جایگاه مهمی در تفسیر قرارداهای بین المللی بعنوان کاشف اراده ضمنی در مرحلۀاحراز قصد مشترک و تبیین الفاظ و اظهارات طرفین قرارداد دارد.
   2- تفسیر بر اساس حسن نیت از لحاظ ساختاری و ماهوی در قراردادهای بین المللی متفاوت از تفسیر معاهدات بین المللی است.
   3- تفسیر قراردادهای بین المللی با توصیف، تکمیل، اصلاح و تعدیل دارای تفاوت ساختاری و ماهوی است و تمایز بین تفسیر قرارداد با تکمیل آن از عمق و ضرافت بیشتری برخورداراست.

    ه:روش تحقیق
روش پژوهش تحلیل- توصیفی با مراجعه به منابع سنتی (کتابخانه ها)ودیجیتالی(سایتهای معتبر)و استفاده از مقالات علمی-پژوهشی و پایان نامه ها در مراکز اموزشی و علمی صورت می باشد.

   ز: سازماندهی تحقیق
    پژوهش حاضر در 5 فصل تدوین یافته ؛ که  فصل اول کلیات  در دومبحث، که مبحث اول به تبیین و بررسی اصل حسن نیت و مبحث دوم آن به بررسی ابعاد حسن نیت و مقایسه ان با نهادهای مشابه اختصاص یافته است؛ فصل دوم به تبیین مفهومی، شیوه، ابزارها و منابع تفسیر قراردادهای بین‌المللی که در مبحث اول آن به بررسی مفهوم، شیوه، منابع و ابزارهای  تفسیر قراردادهای بین‌المللی و مبحث دوم، اصول حاكم بر تفسير قراردادهاي بين‌المللي مورد بررسی واقع شده و در فصل سوم ، مبانی، اوصاف، نقش و معیار تشخیص حسن نیت درقراردادهای بین المللی که در مبحث اول آن به بررسی مبانی و اوصاف حسن نیت در قراردادهای بین المللی و در مبحث دوم آن نقش و معیار تشخیص حسن نیت در قراردادهای بین المللی و در فصل چهارم، قلمرو حسن نیت قبل و حین انعقاد قراردادهای بین المللی که  در مبحث اول آن حسن نیت در مرحله پیش از انعقاد ودر مبحث دوم، قلمرو حسن نیت در مرحله انعقاد قراردادهای بین المللی مورد بحث و بررسی واقع شده و در فصل پنجم به عنوان حسن ختام پژوهش به بررسی قلمرو حسن نیت  بعد ازانعقاد قراردادهای  بین المللی که در مبحث اول آن حسن نیت در مرحله اجرای قراردادهای- بین المللی و در مبحث دوم قلمرو حسن نیت  در تفسیر قرار دادهای بین المللی مورد بحث وبررسی قرار گرفته است.

فصل اول:

کلیات

مبحث اول: اصل حسن نيت
در مبحث اول با ارائه مفهوم حسن نيت و تعاريف ارائه شده از آن در حقوق رم، فرهنگ‌هاي حقوقي و دكترين، تعريف مورد نظر ارائه‌ مي‌شود كه در ذيل به آن‌ها اشاره خواهيم داشت.
گفتار اول: تبيين مفهومي حسن نيت
حسن نيت در مفهوم حقوقي – اخلاقي داراي انعطاف بيش از حد است به گونه‌اي كه نمي‌توان به‌طور قاطع به تعريف جامع و مانع از آن نايل شد. انعطاف‌پذيري بيش از حد حسن نيت يكي از شايع‌ترين ايراداتي است كه مخالفين اصل حسن نيت در رد آن مورد استناد قرار مي‌دهند. انعطاف‌ و ابهام مفهوم حسن نيت به حدي است كه يافتن ديدگاهي منسجم در تعريف حسن نيت بسيار دشوار است و اين دشواري باعث شده است كه نويسندگان حقوقي و دادگاه‌ها به جاي تلاش در يافتن تعريف تحليلي از حسن نيت به بيان مصاديق آن اكتفا كنند.
بند اول: مفهوم حسن نيت
حسن نيت تا حد زيادي، يك مفهوم اخلاقي است كه متشكل از مفاهيمي چون انصاف است. جنبه اخلاقي حسن نيت ضرورتاً منتهي به ابهام در خصوص مفهوم حسن نيت مي‌شود چه موازين اخلاقي بر حسب افراد، شرايط اجتماعي و اوضاع و احوال متفاوت هستند. حسن نيت به عنوان يك اصل در حقوق قراردادهاي بين‌المللي و تفسير آن‌ها همواره به صورتي روشن تعريف نشده و تعريفي از آن به دست داده نشده است. اين امر عمدتاً بدان خاطر است كه مفهوم حسن نيت به‌طور كلي به عنوان اساسي براي اصلاح نتايج غير منصفانه‌اي بكار مي‌رود كه از اعمال قواعد حقوق قراردادهاي بين‌المللي به صورت حقوقي محض ناشي مي‌شود. در نتيجه مفهوم حسن نيت معاني مختلف در شرايط و زمينه‌هاي مختلف قراردادهاي بين‌المللي مي‌يابد.
   بدين ترتيب، از آنجايي كه مفهوم حقوقي حسن نيت مبتني بر مفهوم اخلاقي انصاف است، طبيعتاً ارائه تعريفي جامع و مانع از آن دشوار است چرا كه رفتارهاي منصفانه، به طور طبيعي بسته به رويكرد افراد متغير است.
دشواري تعريف انصاف به عنوان يك اصل كلي اخلاقي در تلاش جهت تعريف مفهوم حقوقي حسن نيت در قراردادهاي بين‌المللي نيز مطرح مي‌شود. رويكردهاي بي‌شمار در خصوص انصاف و حسن نيت طبيعتاً منتهي به ابهام در مفهوم مي‌شود. در اين خصوص برخي اظهار مي‌نمايند:
جنبه اخلاقي حسن نيت و به تبع آن ابهام و انعطاف آن، در عمل آثاري چند به بار آورده است:
اولاً، در بين نظام‌هاي حقوقي در پذيرش اصل حسن نيت اختلاف وجود دارد و بعضي از نظام‌ها به خصوص انگليس از پذيرش اصل حسن نيت به دليل ابهام آن و اينكه بيشتر يك اصل است تا قاعده حقوقي، امتناع مي‌ورزد؛
ثانياً، بعضي نظام‌ها با وجود پذيرش حسن نيت آن را محدود به قلمرو خاص مي‌كنند. حقوق آمريكا نمونه بارز چنين نظامي است كه حسن نيت را محدود به قلمرو اجراي قراردادها و ضمانت اجراي آن كرده است؛
ثالثاً، حتي در نظام‌هايي كه به‌طور سنتي از مدافعان اصل حسن نيت بوده‌اند، به تعريف حسن نيت به صورتي روشن در قوانين بر نمي‌خوريم و براي آگاهي از آن بايد سراغ دكترين و رويه قضايي رفت. هيچ نظام حقوقي را در خانواده رومي ژرمني و كشورهاي تابع اين سيستم نمي‌توان يافت كه از حسن نيت تعريفي ارائه كرده باشد؛
رابعاً، كشورهاي معدودي را مي‌توان يافت كه در قوانين خود از حسن نيت تعريفي ارائه كرده باشند. در اين موارد هم تعريفي كه ارائه شده، صرفاً يك جنبه خاص از آن را مطرح كرده است.
براي مثال ماده 723 قانون مدني هندوراس مقرر مي‌دارد: «حسن نيت عبارت است از آگاهي از كسب تصرف و مالكيت شي از طريق وسايل مشروع، فارغ از تقلب و ساير عيوب ...».
«حسن نيت عبارت است از صداقت واقعي و رعايت استانداردهاي تجاري متعارف معامله منصفانه در تجارت».
خامساً، در آن كشورهايي كه از حسن نيت تعريف ارائه شده است اتفاق نظر در خصوص مفهوم حسن نيت بين دكترين و رويه قضايي وجود ندارد. حقوق آمريكا نمونه روشن چنين وضعيتي است.
دشواري تعريف حسن نيت از ديد بعضي حقوقدانان تا به آن حد بوده است كه عنوان مقاله خود درباره‌ي حسن نيت را «تعريف امر تعريف ناشدني» گذاشته‌اند.
به عبارتي ديگر، حسن نيت مفهومي است سهل و ممتنع؛ سهل است چون كه حسن نيت در نگاه اول معنايي نسبتاً آشكار و روشن دارد و لذا ابتدائاً معنايي از اين عبارت در ذهن نقش مي‌بندد و ممتنع است چون كه با شناختي كه از قراردادهاي بين‌المللي و قلمرو كلي حسن نيت در آن وجود دارد ارائه تعريف جامع و مانع از مفهوم حسن نيت كار آساني نيست.

بند دوم: حسن نيت در فرهنگ‌هاي حقوقي
شايد فرهنگ‌هاي حقوقي اولين منابعي باشند كه معمولاً محققين، قضات و وكلاء در جستجوي تعريف عملي از حسن نيت مورد توجه قرار مي‌دهند. درهمين راستاست كه برخي تلاش كرده‌اند زمينه‌اي براي مفهوم حسن نيت درفرهنگ‌هاي فارسی پيداكنند. اين تلاش در عين حال كه از حيث لغت ‌شناسي ارزنده است ولي از حيث شناسايي مفهوم فاقد ارزش است چه حسن نيت به عنوان يك اصل و مفهوم حقوقي، ترجمه شده اصول حقوقي كشورهاي ديگر است. بنابراين مفهوم‌شناسي آن از طريق مراجعه به لغت‌نامه‌هاي زبان مقصد كار چندان صحيحي به نظر نمي‌رسد.
«حسن نيت تعاريف مختلف براي حوزه‌هاي مختلف حقوقي ارائه مي‌دهد. براي مثال، تعريف حسن نيتي كه براي دعاوي مربوط به صدور سهام مورد استفاده قرار مي‌گيرد متفاوت از تعريفي است كه در دعاوي مربوط به قبول يك چك جعلي بكار برده مي‌شود.»
حسن نيت «ويژگي كسي است كه با قصد صحيح و درست و بدون مكر و حيله رفتار مي‌نمايد». در اين معنا، مصاديق رفتاري در شكل صحبت كردن و عمل كردن ظاهر مي‌گردد. لذا، با جداسازي مراحل مذكور، حسن نيت در زمان واحد به عنوان ويژگي قصد و عمل شخص معرفي مي‌گردد.
«حسن نيت معادل حقوقي حسن اراده اخلاقي است. حقوق با توجه به اين حسن اراده براي آن در اعمال و روابط حقوقي ارزش قايل شده و آثار و امتيازاتي به ان اعطا مي‌كند كه غالباً در مفهوم متضاد خود براي به جريان انداختن ضمانت اجراي سوء‌نيت، به‌ويژه تدليس يا تقلب، متبلور مي‌شود.»
ژرار كورنو در اثر ارزشمند «اصطلاحات حقوقي» با تبعيت از دكترين قرن 19 آلمان مبني بر تفكيك مابين «Guter Glaube» و «Treu und Glauben» در تعريف حسن نيت مي‌نويسد: «حسن نيت در معناي عام رفتاري است گوياي اعتقاد يا اراده رعايت قواعد حقوقي‌اي كه به ذي‌نفع اجازه‌ي گريز از سختي قانون را مي‌دهد.» ولي در معناي مضيق حسن نيت دو وجه دارد:«1- اعتقاد خلاف واقع به وجود يك وضعيت حقوقي منظم؛2- رفتار صادقانه و صداقت در عمل».
وجه اول يا ناشي از جهل است (مثل وطي به شبه يا چك بلامحل) يا ناشي از ظاهر فريبنده مثلاً در وكالت ظاهري و تصرف مانند وراث ظاهري.
گفتار دوم:‌ ماهيت حسن نيت
حسن نيت در كشورهاي حقوق نوشته داراي دو معناي عمده مي‌باشد. يكي تصور اشتباه و ديگري صداقت كه مسايل بسيار زيادي در حقوق اين كشورها اعم از اشخاص، اموال، قراردادها و ... را در بر مي‌گيرد اما كشورهاي كامن‌لا و در رأس آن‌ها انگليس چنين تلقي از حسن نيت ندارند و آن را به‌عنوان يك اصل كلي كه تمام حقوق را تحت تأثير قرار مي‌دهد تلقي نمي‌كردند اما موضع انگليس و آمريكا در اين زمينه متفاوت بود زيرا انگليسي‌هاي به تازگي و تحت تأثير دستورالعمل‌هاي جامعه اروپا با حسن نيت آن هم در موارد خاص روي آورده‌اند در حاليكه آمريكايي‌ها از سال‌ها پيش با مفهوم حسن نيت – آن هم فقط در اجراي قراردادها – آشنا بوده‌اند. هر كس كه متني راجع به حسن نيت در حقوق اينگونه كشورها مطالعه مي‌كند
پاسخ به اين پرسش ماهيت حسن نيت را براي ما آشكار مي‌كند. در اين مبحث ابتدا مفهوم لغوي و حقوقي اصل و تفاوت آن با قاعده حقوقي را مورد بررسي قرار مي‌دهيم. سپس نقش اصول در حقوق را مطالعه مي‌كنيم و در نهايت با ماهيت حسن نيت آشنا خواهيم شد.

بند اول: تلقي حسن نيت به‌عنوان يكي از اصول كلي

الف) مفهوم اصول
اصل در معاني ذيل بكار مي‌رود و جمع آن اصول است:
1- اساس‌ها، بيخ‌ها، ريشه‌ها و اصول و فروع به معناي ريشه‌ها و شاخه‌ها است.
2- قواعد، قوانين، پايه‌ها و قواعد و قوانيني كه هر علم بر آن استوار مي‌شود و در برابر آن واژه فروع قرار دارد.