بررسی رویکردی نمایندگی های تجاری با لایحه تجارت

این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد.

فهرست مطالب
مقدمه    3
فصل نخست نمایندگی تجاری (مفهوم، انواع و ماهیت)    6
مبحث نخست: مفهوم و انواع نمایندگی تجاری    7
گفتار نخست: مفهوم نمایندگی تجاری    7
بند نخست: مفهوم اصطلاحی نمایندگی در فقه    7
بند دوم: مفهوم اصطلاحی نمایندگی از لحاظ حقوقی    9
گفتار دوم: انواع نمایندگی تجارتی    10
بندنخست: نمایندگی مستقل    11
بند دوم: نمایندگی غیر مستقل    12
مبحث دوم: ماهیت نمایندگی تجاری در حقوق ایران    14
گفتار نخست: ماهیت حقوقی نمایندگی در قانون تجارت    14
بند نخست: عناصر عمومی نمایندگی تجاری    15
بند دوم: عناصر اختصاصی نمایندگی تجاری    17
گفتار دوم: ماهیت حقوقی نمایندگی در لایحه تجارت 1393    22
بند نخست: عناصر اختصاصی نمایندگی تجاری    22
بند دوم: نمایندگی تجاری و عاملیت    25
فصل دوم آثار ویژه قرارداد نمایندگی تجاری    27
مبحث نخست: تعهدات نماینده و ضمانت اجرای آن    28
گفتار نخست: تعهدات    28
بند نخست: تعهدات قانونی    28
بند دوم: تعهدات قراردادی    34
گفتار دوم: ضمانت اجرا    38
بند نخست: مسئولیت قراردادی    38
بند دوم: مسئولیت خارج از قرارداد    39
مبحث دوم: تعهدات آمر و ضمانت اجرای آن    41
گفتار نخست: تعهدات    41
بند نخست: تعهدات قانونی    41
بند دوم: تعهدات قراردادی    45
گفتار دوم: ضمانت اجرا    51
بند نخست: مسئولیت قراردادی    51
بند دوم: مسئولیت خارج از قرارداد    52
فصل سوم خاتمه قرارداد نمایندگی تجاری    54
مبحث نخست: انحلال ارادی نمایندگی    55
گفتار نخست: عزل نماینده    55
بند نخست: شرایط عزل    55
بند دوم: نمایندگی بلاعزل    60
گفتار دوم: استعفا    61
بند نخست: شرایط استعفا نماینده    62
بند دوم: شرط عدم استعفا    64
مبحث دوم: انحلال قهری نمایندگی    65
گفتار نخست: انجام موضوع نمایندگی و انقضاء مدت    65
بند نخست: از بین رفتن متعلق نمایندگی، انجام  موضوع نمایندگی یا عمل منافی با آن    65
بند دوم: انقضاء مدت نمایندگی    66
گفتار دوم: انحلال به موجب فوت یا حجر    67
بند نخست: فوت طرفین قرارداد نمایندگی    67
بند دوم: حجر طرفین قرارداد نمایندگی (جنون، سفاهت و ورشکستگی)    72
نتیجه گیری    80
فهرست منابع    83

مقدمه
الف- تبیین موضوع
تجارت به عنوان یک ضرورت از دیر باز بین اقوام و ملل گوناگون رواج داشته و هماهنگ با دستاوردهای بشری متحول شده است. امروزه فعالیت¬های تجاری در زمان و مکان خاصی محدود نمی¬شود و تجار همزمان در نقاط مختلف یک کشور و حتی جهان مبادرت به انجام حجم عظیمی از فعالیت¬های تجاری می¬کنند. این امکان تنها به واسطه وجود نهادی تحت عنوان نمایندگی تجاری میسر گردیده است. نمایندگان تجاری با امکانات خود در منطقه مورد قرارداد برای تجار این امکان را فراهم آورده¬اند که فعالیت¬های تجاری خود را گسترش دهند.
اهمیت نمایندگی تجاری منجر به تدوین مقررات ویژه در قوانین ملل مختلف گردیده است.  با این همه، در قانون تجارت 1311 مقرراتی جامع در خصوص نمایندگی تجاری پیش بینی نگردیده است و صرفا مواد 395 تا 401 قانون مزبور صرفا به بحث قائم مقام تجارتی پرداخته و در مورد سایر نمایندگان تجاری قواعد عام وکالت در قانون مدنی را مجری دانسته است. البته لایحه تجارت 1390 به تفصیل بیشتری به این مساله پرداخته است.
به منظور تعیین چارچوب روابط نماینده و تاجر ، قراردادی تحت عنوان، قرارداد نمایندگی منعقد می¬گردد. ارکان قرارداد نمایندگی شامل اعطاء کننده نمایندگی (آمر) و نماینده می¬باشد. از سویی به موجب این قرارداد آمر کسی است که قصد استفاده از خدمات دیگری برای انجام عمل مورد نظر خویش را دارد. از سوی دیگر نماینده کسی است که قصد دارد جهت انجام امور دیگری خدماتی ارائه دهد.   
انعقاد قرارداد نمایندگی برای طرفین قرارداد آثاری به بار می¬آورد. به عبارت دیگر آمر و نماینده در مقابل یکدیگر حقوق و تکالیفی خواهند داشت که به موجب قانون یا قرارداد مشخص می¬گردد. ضمن آنکه تخلف از تکالیف قانونی یا قراردادی منجر به مسؤولیت برای آنان خواهد شد. تبیین حقوق و تکالیف مزبور و به تبع آن تعیین مسؤولیت‌های ناشی از نقض تعهدات شایسته می‌نماید.
همچنین قرارداد نمایندگی تجاری به مانند هر قرارداد دیگری پس از مدت زمانی کوتاه یا طولانی خاتمه می¬یابد. موجبات انحلال قرارداد نمایندگی، با اراده طرفین قرارداد (عزل- استعفا) و یا به صورت قهری (انجام موضوع نمایندگی، انقضاء مدت، فوت یا حجر طرفین قرارداد) فراهم می¬گردد. با این همه مسأله به این سادگی نبوده، بررسی فروض مختلف و قواعد ویژه مربوط به هر یک از موارد انحلال رابطه نمایندگی بایسته است.
قابل ذکر آنکه لایحه تجارت پس از گذشت ده سال از زمان ارائه به مجلس با بررسی¬های انجام شده در کمیسیون¬های تخصصی تصویب و تحویل شورای نگهبان شد. اما شورای نگهبان با یک ایراد (اصل 85 ق.ا) لایحه تجارت را رد نمود. از نظر شورا لایحه تجارت باید در صحن علنی مجلس مورد بررسی قرار می¬گرفت اما به علت عدم امکان اجرای این امر، لایحه تجارت مجددا با نظارت شورای نگهبان در کمیسیون قضایی مجلس مورد بررسی قرار گرفت و در راستای تامین نظر شورای نگهبان، زمان اجرای آزمایشی آن از پنج سال به چهار سال تغییر نمود و در تاریخ 17/1/93 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. اما شورای نگهبان لایحه را در تاریخ 27/1/93 علی رغم تغییر به عمل آمده رد نمود. در حال حاضر لایحه پس از بازگشت به مجلس و رفع ایرادات در شورای نگهبان در حال بررسی است.

ب- ضرورت و اهمیت موضوع
امروزه فعالیت¬های تجاری و اقتصادی گسترش یافته، محدود به مکان و زمان خاصی نمی¬شود و تجار با امکانات محدود نمی¬توانند همزمان در چند نقطه اقدام به انجام حجم عظیمی از معاملات نمایند. در واقع تجار جهت گسترش فعالیت¬های تجاری خویش نیاز به ابزارهایی دارند. از جمله این ابزارها نمایندگان تجاری می¬باشند. آنان در منطقه مورد قرارداد خود برای تجار فعالیت نموده و با هزینه کم‌تر، گستره فعالیت¬های اقتصادی تجار را افزایش می¬دهند. اهمیت تاسیس حقوقی نمایندگی و نقص قوانین در این حوزه ایجاب نمود تا برخی ابعاد آن مورد بررسی قرار گیرد.
پ- پیشینه تحقیق
مساله نمایندگی تجاری از دیرباز در حقوق ایران مطرح بوده است. در نوشته¬های حقوقی نیز به طور محدود نمایندگی تجاری مورد مطالعه قرار گرفته است. به عنوان نمونه کتاب نیابت در روابط تجاری و مدنی اثر آقای احمد امیر معزی (1388) بدان پرداخته و قواعد عمومی، آثار و موارد خاتمه قرارداد نمایندگی را مورد مطالعه قرار داده است.
همچنین کتاب آقای هادی حاجیانی با عنوان حقوق نمایندگی (1386) قابل ذکر است که ضمن بررسی مفهوم و ماهیت نمایندگی تجاری، انواع و اقسام مختلف نمایندگی تجاری را مورد بررسی قرار داده است.
به علاوه کتاب عاملیت تجاری آقای رضا آخوندی (1384) قابل طرح است که صرفا به بررسی نهاد عاملیت تجاری از حیث مفهوم، آثار و موارد انحلال پرداخته است.
ت- سوالات تحقیق
سوالات اصلی که در این راستا مطرح می¬شود عبارت است از:
1-    آیا نماینده تجاری مستقل بوده و به حساب خود عمل می¬کند یا مستقل نبوده و برای آمر اقدام می-نماید؟
2-    آیا طرفین قرارداد نمایندگی تاجر تلقی می¬شوند؟
3-    آیا فوت و حجر هریک از طرفین قرارداد نمایندگی انحلال قرارداد را به دنبال دارد؟
ث- فرضیه¬های تحقیق
فرضیه‌های این تحقیق که به دنبال سوالات مذکور قابل طرح می‌باشد، عبارت است از:
1-    در لایحه تجارت نماینده تجاری به نام و حساب تاجر عمل می¬نماید. ماهیت این نوع از نمایندگی بسیار مشابه تاسیس حقوقی عاملیت تجاری است.
2-    جهت انعقاد قرارداد نمایندگی تجاری اعطاء کننده نمایندگی باید تاجر باشد. نماینده تجاری نیز بر اساس ماده 1 ل.ت. 1393 تاجر محسوب می¬گردد.
3-    در نمایندگی تجاری، فوت و حجر آمر و نماینده از موجبات انحلال قرارداد می¬باشد.
ج- نوع و روش تحقیق
نوع تحقیق حاضر بنیادین است. در پژوهش حاضر دو روش توصيفي و تحليلي در مقام تجزيه و تحليل مباحث برگزيده شده است. توضيح اين‌كه به علت نقص قوانین تجاری در حوزه نمایندگی نخست اطلاعات توصيفي مورد نياز از مقررات عام وکالت در حقوق مدنی ایران به منظور ارائه تصويري روشن از مسئله مورد بحث بيان شده است سپس با تحلیل امکان اجرای آن در تاسیس حقوقی نمایندگی تجاری مورد بررسی قرار گرفته است. روش گردآوري اطلاعات به صورت كتابخانه‌اي- اعم از ديجيتال و سنتي- و با استفاده از ابزار فیش‌برداری است.
چ-ساختار تحقیق
پژوهش حاضر در قالب سه فصل ارائه شده است.
فصل نخست مشتمل بر دو مبحث بوده و در ضمن آن‌ها افزون بر بيان مفهوم نمایندگی تجاری، به ذكر مباحثي از انواع نمایندگی تجاری  پرداخته شده است. در پایان ماهیت نمایندگی تجاری در قانون تجارت 1311 و لایحه تجارت 1393 مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل دوم با بررسي آثار ويژه قرارداد نمایندگی تجاری ، تعهدات ويژه آمر و نماینده و ضمانت اجرای تخلف از تعهدات مورد تبيين و تحليل قرار گرفته است.
در فصل سوم نيز موارد خاتمه قرارداد نمایندگی در دو مبحث مورد توجه قرار گرفته و به ترتيب به بررسي موارد انحلال ارادی و قهری قرارداد پیش گفته پرداخته شده است.

فصل نخست
نمایندگی تجاری (مفهوم، انواع و ماهیت)

 
¬در پی شناخت نمایندگی تجاری در حقوق ایران ابتدا به بررسی مفهوم و انواع نمایندگی تجاری (مبحث نخست) و سپس ماهیت نمایندگی تجاری قانون تجارت 1311 و لایحه تجارت 1393 پرداخته خواهد شد (مبحث دوم).  
مبحث نخست: مفهوم و انواع نمایندگی تجاری
در میان موضوعات حقوق تجارت نمایندگی تجاری کمتر مورد توجه بوده و مقنن در قانون تجارت 1311 صرفا مواد 395 تا 400 را بدان اختصاص داده است.
در پی جبران این نقیصه قانون تجارت 1311، نویسندگان لایحه تجارت 1393 فصل سوم از این لایحه را به بحث نمایندگی تجاری اختصاص داده و در ماده 55 لایحه مزبور تعریفی از این تاسیس حقوقی ارائه نموده اند.
در این مبحث به تحلیل و بررسی مفهوم نمایندگی تجاری (گفتار نخست) و انواع آن  خواهیم پرداخت(گفتار دوم).
گفتار نخست: مفهوم نمایندگی تجاری
از نظر لغوی نمایندگی به معنای کارگزار کسی بودن، وکیل کسی بودن و یا نیابت از کسی داشتن می¬باشد. (آخوندی، 1384، ص 24). نماینده نیز اسم فاعل فعل نماییدن است که نماییدن به معنای نشان دادن علامت می¬باشد و نیابت نیز در لغت به معنای جانشینی است. (معین، 1384، ص 963)
همچنین نماینده به معنای کسی است که از طرف شخص دیگر برای مذاکره یا انجام دادن کاری معین شده است. (عمید، 1389، ص 1030)
به منظور تبیین مفهوم نمایندگی و از آنجا که معنای اصطلاحی نمایندگی مباحث بیشتری را به خود اختصاص داده است، شایسته است ابتدا مفهوم اصطلاحی نمایندگی را از نقطه نظر فقهی (بند نخست) و سپس از نقطه نظر حقوقی، مورد بررسی قرار دهیم(بند دوم).